945 Milyon Dolarlık Borç Vatandaşın Sırtına Binecek

Özel sektörün dış borcuna devlet garantisi getiren düzenleme, şirketlerin kendi borcuna kefil olmasını engelliyor. Yönetmeliğe göre şirketlerin ödemediği dış borcu Hazine üstlenmek zorunda kalırsa, devlet milyarlarca dolarlık zararın küçük bir kısmını şirketten geri tahsil edebilecek. Üstelik garanti tutarı her yıl yenileneceği için devletin özel sektör riski birkaç yıl içerisinde devasa rakamlara ulaşabilecek.

Risk devlete kâr şirkete

Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hazine Müsteşarlığı Tarafından Gerçekleştirilecek Borç Üstlenimi Hakkında Yönetmelik” düzenlemesi; büyük projelerde ‘riski devlete yükleyen, kârı özel sektöre bırakan’ kritik maddeler içeriyor. Türkiye’yi 2001 krizine sürükleyen nedenleri yeniden oluşturma riski taşıdığı ifade edilen yönetmelikteki şu maddelerin kamu maliyesine büyük yükler getirebileceği belirtiliyor:

Teminat 1 taksit için

Dış borcuna garanti verilecek şirketlerden, kredi borcunun tamamı için teminat istenmeyecek. Yönetmeliğe göre borcunu devlete ödetme riski bulunan şirketlerden kredinin tamamı yerine ‘en yüksek taksitin yüzde 10 fazlası’ kadar kefalet istenecek. Hazine Müsteşarlığı’na verilecek bu kefalet şirket ortaklarını müştereken ve müteselsilen bağlayacak.

Sadece 55 milyon dolar

Buna göre örneğin 1 milyar dolar dış krediyi devlet garantisiyle yurtdışından getiren bir şirket bu borcu 50 milyon dolarlık taksitlerle geri ödeme anlaşması yapmışsa, Hazine’ye en fazla 55 milyon dolarlık kefalet verecek. Şirket bu küçük teminat karşılığında devletten 1 milyar dolarlık garanti almış olacak. Eğer o şirket dış borcunu ödeyemezse devlet 1 milyar dolarlık borcun tamamını garanti kapsamında dışarıya öderken 55 milyon dolarlık kısmını teminat sayesinde kurtaracak. Dolayısıyla 945 milyon dolarlık borç vatandaşın sırtına binecek.

Büyük yük gelebilir

Devlet garantisi ifade edildiği gibi 3 milyar dolarla sınırlı kalmayacak. Yönetmeliğe göre hükümet, her yıl istediği tutarda özel sektör garantisini bütçeye yazacak. Üstelik garanti tutarını Bakanlar Kurulu iki katına kadar çıkarabilecek. Dolayısıyla örneğin önümüzdeki yıl hükümet isterse bütçeye 5 milyar dolar sınır koyup daha sonra özel sektörün 10 milyar dolarlık borcuna garanti verebilecek. Garanti her yılın bütçesiyle yenileneceği için örneğin 10 yıl içerisinde bu tutar 100’lerce milyar doları aşabilecek. 2014 bütçesine eklenen bir maddeyle devletin sadece bu yıl üstlenebileceği özel sektör borç yükü 3 milyar dolara çıkarılmıştı.

Kötü niyetli şirkete bile garanti veriyor

Yö­net­me­lik­te Ha­zi­ne ga­ran­ti­si için ola­ğa­nüs­tü du­rum, eko­no­mik kriz ya da ulus­larara­sı bir eko­no­mik çö­kün­tü şar­tı aran­mı­yor. Yö­net­me­li­ğe gö­re, bu tür bir so­run ya­şan­ma­dı­ğı hal­de, ta­ma­men ken­di­sin­den kay­nak­la­nan ne­den­ler­le dış bor­cu­nu öde­me­yen şir­ket­le­rin bor­cu­na da­hi ga­ran­ti ve­ri­le­cek. Do­la­yı­sıy­la şir­ket­le­rin kö­tü ni­ye­ti ya da yö­ne­tim ha­ta­sı­nın ağır fa­tu­ra­sı­nı va­tan­daş öde­mek zo­run­da ka­la­cak.

Üçüncü köprü ve havalimanı da var

Yö­net­me­li­ğe ek­le­nen bir is­tis­na mad­de­siy­le, üçün­cü köp­rü ve üçün­cü ha­va­li­ma­nı ve ha­len pro­je aşa­ma­sın­da olan yap-iş­let-ki­ra­la mo­del­li şe­hir has­ta­ne­le­ri­ni ya­pa­cak olan şir­ket­ler, fi­nans­man sı­kın­tı­sı ya­şa­ma­la­rı ha­lin­de Ha­zi­ne­’den kre­di­ye ga­ran­ti ol­ma­sı­nı is­te­ye­bi­le­cek­ler. Tür­ki­ye­’de­ki özel sek­tör ku­ru­luş­la­rı, için­de bu­lu­nu­lan se­çim or­ta­mı ve 17 Ara­lık son­ra­sı or­ta­ya çı­kan si­ya­si be­lir­siz­lik­ler ne­de­niy­le yurt­dı­şın­dan kre­di bul­mak­ta zor­la­nı­yor. Bu­lu­nan kre­di­ler ise çok pa­ha­lı ma­li­yet­ler içe­ri­yor. Ha­zi­ne ga­ran­ti­si, iş­te bu ki­li­din açıl­ma­sın­da en bü­yük anah­tar gö­re­vi oy­na­ya­cak.

Yeni borç da alabilir

Yö­net­me­li­ğe gö­re da­ha ön­ce Ha­zi­ne ga­ran­ti­si ve­ri­len kre­di­nin ta­ma­mı­nın ya da bir kıs­mı­nın de­ğiş­ti­ril­me­si ve­ya ye­ni­len­me­si ama­cıy­la sağ­la­na­cak fi­nans­ma­nın müs­te­şar­lık ta­ra­fın­dan üst­le­nil­me­si ko­nu­sun­da da Ba­kan­lar Ku­ru­lu yet­ki­li ola­cak. Bu dü­zen­le­me, Ha­zi­ne ga­ran­ti­si ko­ru­ma­sı al­tı­na gi­ren şir­ket­le­re, ile­ri­de bor­cu ye­ni­le­ye­rek da­ha da ar­tır­ma ka­pı­sı açı­yor.

YİK’te yatırım sınırı 500 milyon dolar

Yönetmelik, asgari yatırım tutarı 1 milyar liranın üzerinde olan yap-işlet-devret projeleri ile sağlık ve eğitim bakanlığı tarafından yürütülen 500 milyon doların üzerindeki “yap-işlet-kirala” proje borçlarına Hazine garantisi getiriyor.